Il-Gvern għandu obbligu li jara li kull kirja jkollha kuntratt. Allura hemm obbligi u dmirijiet fuq iż-żewġ naħat!
Skont l-aħħar stħarriġ, 80% tal-Maltin huma sidien ta’ darhom. Matul is-snin, il-politika ta’ kull gvern kienet li jħeġġeġ lin-nies biex ikunu sidien ta’ darhom. Li wieħed huwa sid ta’ daru huwa meqjus bħala investiment fis-sod. Għaldaqstant, il-gvernijiet matul is-snin raw biex joħorġu skemi biex in-nies, b’mod partikulari l-koppji żgħażagħ, setgħu jkollhom għajnuna biex jagħmlu dan.
Tajjeb li wieħed isemmi skemi bħalma huma għotja ta’ art bi prezz sussidjat, skemi ta’ xiri ta’ djar jew appartamenti tal-gvern bi prezz sussidjat, skemi ta’ ħlas mill-gvern fuq il-VAT (il-Gvern iħallas lura l-VAT fuq xogħol strutturali li jkun sar), skemi ta’ interess fuq l-imgħax fuq self mill-banek, skemi ta’ għajnuna biex djar ikunu rranġati u eżenzjoni mill-ħlas ta’ taxxa fuq l-ewwel proprjetà.
Iżda huwa fatt ukoll li 20% tal-Maltin mhumiex sidien ta’ darhom. Għaldaqstant, dawn jinsabu fi djar mikrija. Xi wħud minn dawn jikru appartamenti soċjali mingħand il-Gvern b’rata ta’ sussidju qawwija, waqt li oħrajn qed jikru mingħand il-privat. Hija f’din l-aħħar kategorija li qiegħed jinħass li hemm żieda qawwija ta’ kera mitluba. Tajjeb li wieħed jgħid li ċerti kirjiet antiki kienu/huma baxxi. Hawn kirjiet ta’ 200 ewro fis-sena! Din lanqas mhi ġustizzja soċjali mas-sidien! Għalkemm personalment nemmen li s-suq tal-kiri mill-privat għandu jkun liberu u ħieles minn indħil żejjed tal-Gvern, huwa tajjeb li wieħed jifhem għaliex ninsabu f’din is-sitwazzjoni.
Wieħed mill-fatturi li wasslu għal żieda fil-kirja żgur li hija ddomanda qawwija minn ħaddiema li jaħdmu fil-qasam tal-I-gaming u tal-finanzi. Fil-maġġoranza tagħhom dawn għalkemm membri tal-Komunità Ewropea mhumiex ċittadini Maltin. Dawn il-ħaddiema mhux biss igawdu salarji u benefiċċji għolja imma anke l-istil tal-ħajja tagħhom huwa differenti. Minħabba dan, il-kera mitluba mis-sidien hija waħda għolja. Dan wassal għal effett fuq il-kirjiet kollha.
Fattur ieħor huwa li appartamenti oħrajn qegħdin jinkrew lil dawk li huma ħaddiema li jaħdmu fil-catering, fil-kostruzzjoni jew inkella li jaħdmu fil-kura tal-anzjani. Diversi minn dawn il-ħaddiema jispiċċaw jikru appartamenti ta’ tliet kmamar tas-sodda imma jgħixu sitta minflok tlieta! Dan ifisser li jekk kull persuna tħallas mill-inqas €120 fix-xahar iżda l-kirja kollha għas-sid tkun ta’ €720 fix-xahar!
Fattur ieħor huwa li f’ċerti zoni fejn qabel ma kienx hemm żvilupp jew ġenerazzjoni tal-madwar, issa qiegħed iseħħ dan. Pereżempju, fil-Kottonera, diversi sidien iridu lura l-appartamenti tagħhom biex ikunu jistgħu jikruhom iktar ’il quddiem lill-barranin li se jkunu qed jistudjaw fl-‘Università’ f’Bormla!
Huwa d-dover ta’ kull gvern li jara li dan l-effett ma jagħmilx ħsara liċ-ċittadini tiegħu, l-aktar lil dawk vulnerabbli. Il-Gvern għandu obbligu li jara li kull kirja jkollha kuntratt. Allura hemm obbligi u dmirijiet fuq iż-żewġ naħat! Fil-kuntratt għandu jkun hemm il-perjodu u kemm wieħed qiegħed jikri għal perjodu miftiehem fil-kuntratt. Jekk il-kuntratt ma jiġix imġedded, allura s-sid għandu obbligu li javża minn qabel (mill-inqas tliet xhur qabel) li l-kirja mhix se terġa’ tkun imġedda. B’hekk wieħed ikun jaf kemm għandu żmien u kemm għandu ħlas għal matul dak iż-żmien.
Miżura oħra li l-Gvern jista’ jagħmel hija li mhux biss jagħti sussidju fuq il-kera imma jagħti benefiċċji fiskali lis-sidien ukoll. Fis-snin ta’ amministrazzjoni Nazzjonalista, din kienet għal 5% fuq id-dħul. Il-proposta tal-Manifest Elettorali tal-PN kienet li din tinżel aktar jekk is-sid jikri b’mod fis fit-tul għal 5, 10 jew aktar.
Il-Gvern Laburista ħadem fuq din il-proposta. Il-Gvern Laburista reġa’wkoll ħareġ skema Kiri (il-Gvern jikri mingħand il-privat biex imbagħad jikri lil min huwa fuq il-lista tal-housing) li kienet ħarġet fiż-żmien meta kont Kap Eżekuttiv tal-Awtorità tad-Djar.
Huwa fl-interess tal-Gvern li jara li hemm bilanċ bejn iddrittijiet/dmirijiet tas-sidien u ta’ min huwa fil-kiri.
(Dan l-artiklu ġie ippublikat fuq il-gazzetta Il-Mument – 8 ta' Ottubru, 2017)
Comments