Meta nkunu sidien ta' darna, hemm diversi benefiċċji, fosthom li hemm aktar sens ta' stabbiltà u din l-istabbiltà tissarraf fi stabbiltà għall-pajjiż!
Għalina l-Maltin, id-dar hija l-bejta tagħna. Forsi għalhekk aktar minn 82% minn huma sidien ta' djarhom. Dan is-suċċess ma waqax mis-sema imma kien sforz politiku. Qiegħed ngħid 'sforz politiku' għaliex il-gvernijiet, wieħed wara l-ieħor, ħadmu qatigħ biex proprju naslu biex 82% minna huma sidien ta' djarhom.
Skemi taħt gvernijiet Nazzjonalista
Tajjeb li niftakru li matul l-amministrazzjoni ta' Gvern Nazzjonalista:
Kellna skema msejħa Home Ownership Scheme (HOS) fejn diversoi plots kienu jingħataw bi prezz sussidjat biex diversi koppji żgħażagħ setgħu jibnu d-dar tagħhom.
Kellna skema 'Sir Sid ta' Darek' biex l-inkwilini fl-appartamenti/terraced houses tal-Gvern jinbiegħu bi prezz sussidjat. Diversi kellhom ukoll l-għażla 'Rent to Buy', waqt li jħallsu l-kirja dovuta, qegħdin jixtru l-appartament tagħhom.
Kellna wkoll ix-'Shared Equity', fejn il-first-time-buyers setgħu jixtru parti mid-dar u l-Gvern jixtri l-parti l-oħra biex wara huma setgħu jixtru l-parti tal-Gvern.
Skema oħra maġruġa mill-Awtorità tad-Djar kienet biex tħallas lura l-VAT fuq numru ta' xogħlijiet li jkunu saru fl-ewwel dar.
Kien hemm ukoll skema li titnaqqas it-taxxa tal-boll fejn ikun hemm bejgħ ta' appartamenti għal għan soċjali.
Kif wieħed jista' jinnota dawn l-iskemi kollha li semmejt kienu ta' għajnuna lil diversi koppji biex isiru sidien ta' darhom għall-ewwel darba.
Għaldaqstant, hija skorretta n-narrattiva tal-Gvern li jgħid li l-ewwel għajnuna li qatt ngħatat kienet meta fl-2017 il-Gvern kien ħareġ li jagħti €1,00 fis-sena għal 10 snin.
Għotja ta' €1,000
Għalkemm din l-għotja kienet/hija ta' għajnuna lil dawn il-koppji u żgur li dawn il-koppji sabu x'jagħmlu biha, imma li donnu l-Gvern qiegħed jonqos jinduna hija li din l-għotja waslet u qed tkompli twassal biex tkun waħda mir-raġunijiet li l-prezzijiet tal-proprjetà komplew jiżdiedu. Din l-għotja kompliet iżid l-inflazzjoni tal-prezzijiet. Għalkemm mhix ir-raġuni prinċipali (għaliex hemm diversi oħrajn), imma din hija waħda mir-raġunijiet.
Sfortunatament, numru ta' żviluppaturi/sidien tal-proprjeta rraġunaw li jekk il-Gvern kien ser jgħin lil koppji, allura riedu jbillu subgħajhom huma wkoll!
Għaldaqstant, filwaqt li dawk il-koppji li ħadu €1,000 fis-sena huma kuntenti u l-Gvern qed jiftaħar b'tant pompa b'din l-iskema, koppji futuri ser ikollhom iħallsu aktar għall-ewwel dar tagħhom!
Fil-qosor: il-Gvern mingħajr ma jaf, ġab il-ġebla fuq saqajn aktar koppji.
Dan kien ikkonfermat dan l-aħħar fi studju maħruġ mill-KPMG li proprju jgħid li l-propjetajiet żdiedu b'40%, jiġifieri 6% kull sena mill-2017 sal-lum. U dan huwa prprju meta bdiet tingħata din l-għotja.
Dan ir-rapport ta' KPMG jagħti diversi eżempji u kif kien tela' l-prezz tal-propjetajiet mill-2013 sal-lum. Pereżempju: skont dan l-istħarriġ, '2-bedroom apartment' fl-2013 kien €142,000, fl-2017 kien €200,000, u fl-2023 €280,000.
Dan qiegħed iwassal biex kategorija ta' koppji – imsejħa 'stretched class', jiġifieri mġebbda – għliex għandhom dħul stabbli u mhumiex lanqas fuq il-benefiċċji soċjali, ma jistgħux jixtru proprjeta!
Skema sussidju fuq l-interessi tas-self mill-bank
Quddiem din is-sitwazzjoni ta' prezzijiet tal-propjetajiet jogħlew, nerġa' nwassal proposta li terġa' tinfetaħ skema ta' sussidiju fuq l-interessi tal-loan li kienet ħarġet fl-2012 imma l-Gvern għalaq!
Nafu lkoll li l-koppji llum ma jistgħux jixtru mingħajr ma jieħdu loan mill-bank. Nafu lkoll li diversi koppji qiegħdin jissallbu mhux biss minħabba dan is-self imma wkoll minħabba l-interessi tal-bank. Din kienet skema tajba għaliex mingħajr wieħed imiss il-prezz tas-sidien, kienet tgħin lill-koppji fil-ħlas tal-interessi tas-self li fl-ewwel snin huma akbar. Minn naħa l-oħra, is-sidien ma kellhomx tentazzjoni li jżidu l-prezzijiet għaliex ma kellhomx x'jaqsmu fl-affari.
Skont il-workings ta' din l-iskema, is-sussidju offrut dakinhar kien iwassal mhux għal 10,000 imma saħansitra għal 14,000!
Filwaqt li l-għotja ta' €10,000 fis-sena tmur fuq il-kont tal-koppji u dawn jistgħu jagħmlu li jridu biha, is-sussidju skont din l-iskema jmur kull xahar biex jissussidja l-interessi ta' kull xahar! Kif jaf kulħadd, l-interessi fuq is-self jinħarġu kull xahar! Dan is-sussidju jagħmel differenza fuq l-ammont fix-xhur ta' wara!
Għaldaqstant, nerġa nagħmel dan l-appell biex il-Gvern ma jwebbisx rasu u jiftaħ din l-iskema proprju kif għamel ma diversi skemi oħra bħal 'Skema Kiri' u skema biex jittranġaw il-madwar tal-binjiet tal-Gvern! L-appell tiegħi huwa aktar urġenti fid-dawl li nafu li l-banek qegħdin jaħsbu bis-serjatà biex jgħollu l-interessi tas-self tagħhom!
Irridu pajjiż stabbli
Lil hinn minn battibekki politiċi, irridu lkoll nifhmu t-tensjoni, ansjetà u diffikultajiet li diversi koppji qegħdin ikollhom meta jippruvaw isiru sidien ta' darhom.
Ilkoll naqblu li meta nkunu sidien ta' darna, hemm diversi benefiċċji. Fosthom li hemm aktar sens ta' stabbiltà u din l-istabbiltà tissarraf fi stabbiltà għall-pajjiż!
(Dan l-artiklu ġie ippublikat fuq il-gazzetta Il-Mument – 26 ta' Novembru, 2023)
Comments